ΜΟΝΗ ΕΝΑΤΗ
Κτισμένη στα τέλη του 10ου αιώνα, η Ιερά Μονή Ζωγράφου είναι μία από τις παλαιότερες του Αγίου Όρους. Βρίσκεται χωμένη μέσα στο δάσος, σε υψόμετρο 160 μέτρων, μία ώρα μακριά από την παραλία και κοντά σε μια χαράδρα. Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε από τρεις μοναχούς-αδέλφια, που κατάγονταν από την περιοχή της Αχρίδας: τον Μωϋσή, τον Ααρών και τον Ιωάννη οι οποίοι ήλθαν να μονάσουν στο Όρος τον 9ο αιώνα επί αυτοκρατορίας του Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού. Τυπικά, αλλά και διάφορα άλλα έγγραφα, θ’ αναφέρουν από τα τέλη του 10ου αιώνα την ύπαρξη της Μονής, που θ’ ακολουθήσει και αυτή κοινή ιστορική διαδρομή με τις άλλες κυρίαρχες Μονές του Αγίου Όρους. Έτσι την περίοδο άνθησης θ’ ακολουθήσει τον 13ο αιώνα μία περίοδος καταστροφών και πειρατικών επιδρομών, ενώ αργότερα, στην περίοδο της βασιλείας του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου και του Ανδρόνικου, παρατηρείται μία προσπάθεια νέας άνθησης. Οι μοναχοί της θα διωχθούν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μιχαήλ Η΄, γνωστού για την ενωτική του πολιτική, όταν στον Πατριαρχικό Θρόνο βρισκόταν ο Πατριάρχης Ιωάννης Βέκκος. Οι μοναχοί της Μονής Ζωγράφου θα εναντιωθούν στην ενωτική προσπάθεια του Αυτοκράτορα και του Πατριάρχη και η παράδοση αναφέρει ότι 26 από αυτούς, που έμειναν πιστοί στην Ορθοδοξία, θα βασανισθούν και θα μαρτυρήσουν το Φεβρουάριο του 1276, ενώ η Μονή θα καεί. Από τον 14ο αιώνα και ύστερα θα ευεργετηθεί από ηγεμόνες των παραδουνάβιων χωρών και ιδιαίτερα από το Στέφανο Ε΄ τον Βοεβόδα της Μολδοβλαχίας και το Στέφανο ΣΤ΄ τον «Καλό», που θ’ ανακαινίσει το 1495 την Τράπεζά της. Από την ίδρυσή της η Μονή είχε παράδοση στο να δέχεται Βούλγαρους μοναχούς, μία παράδοση που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα. Το Καθολικό της εορτάζει στη μνήμη του Μεγαλομάρτυρα Αγίου Γεωργίου και έχει 14 παρεκκλήσια, από τα οποία τα 3 είναι αγιογραφημένα. Ο ναός ανεγέρθηκε εκ βάθρων και τοιχογραφήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα. Ιδιαίτερης μνείας πρέπει να τύχουν το ξυλόγλυπτο τέμπλο και η Αγία Τράπεζά του, που αποτελούν θαυμάσια δείγματα της αγιορείτικης ξυλογλυπτικής. Η βιβλιοθήκη της Μονής που βρίσκεται στον Πύργο, έχει 550 χειρόγραφους κώδικες από τους οποίους οι 162 είναι στα ελληνικά και οι 388 στα σλαβικά. Έχει ακόμη πάνω από 17.000 έντυπα βιβλία. Μεταξύ των κειμηλίων της περιλαμβάνονται λείψανα αγίων και θαυματουργές εικόνες καθώς και ιστορικά έγγραφα μεγάλης αξίας. Στην περιοχή της Μονής σώζεται ακόμη η καλύβα που ασκήτεψε ο Εθναπόστολος και Ιερομάρτυρας Κοσμάς ο Αιτωλός.