ΜΟΝΗ ΠΕΜΠΤΗ
Ψηλότερα από τη θάλασσα, πάνω σ’ ένα στενό βράχο, στη νοτιοδυτική πλευρά του Άθω, ο Όσιος Διονύσιος από την Καστοριά ξεκίνησε στα 1370 μ.Χ. το μεγάλο έργο της ίδρυσης μίας νέας Μονής. Στο έργο του αυτό, στο οποίο στην αρχή ως βοηθούς θα έχει μόνο τους μαθητές του συμπαραστάτης θα έρθει αργότερα ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ ο Κομνηνός, που θα δωρίσει σημαντικό ποσό και ετήσια επιχορήγηση. Για το λόγο αυτό η Μονή θα καλείται αρχικά «Μονή του Μεγάλου Κομνηνού», μέχρι να επικρατήσει τελικά το όνομα του ιδρυτή της, Οσίου Διονυσίου. Τη βοήθεια του Κομνηνού θα συνεχίσουν και οι Παλαιολόγοι και αργότερα, στην περίοδο της τουρκοκρατίας, μερικοί ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας. Σημαντικότατες ζημιές θα υποστεί το 1535 από μία φοβερή πυρκαγιά, στην οποία θα καταστραφεί και Καθολικό της. Όμως μία σειρά νέων ευεργετών, τον 17ο αιώνα, θα επιτρέψουν στη Μονή την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων πτερύγων της και τη συνέχιση της λειτουργίας της. Ανάμεσα στους σημαντικούς αυτούς ευεργέτες, ορισμένοι, όπως ο Επίσκοπος Ηρακλείας Μακάριος και ο Φαναριώτης Ιωάννης Φραγκόπουλος, θα μονάσουν εκεί, αφιερώνοντας στη Μονή τους εαυτούς τους, αλλά και τις περιουσίες τους. Λόγω του περιορισμένου της χώρου, έχει διαφορετική αρχιτεκτονική δομή από τα περισσότερα αγιορείτικα μοναστήρια. Εδώ, απουσιάζει η μεγάλη αυλή στο κέντρο και η Φιάλη αγιασμού. Η Μονή είναι πλούσια σε ιερά κειμήλια και διαθέτει πλουσιότατη βιβλιοθήκη με χειρόγραφα και έντυπα βιβλία. Μεταξύ των ιερών κειμηλίων της, ξεχωριστή θέση έχει η φορητή αγία εικόνα της Παναγίας του Ακαθίστου. Η παράδοση αναφέρει ότι η εικόνα αυτή, ήταν εκείνη που ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος λιτάνευσε πάνω στα τείχη της Πόλης κατά την πολιορκία της, το 626 μ.Χ., από Αβάρους και Σλάβους. Το Καθολικό της Μονής Διονυσίου εορτάζει στη Γέννηση του Τιμίου Προδρόμου και κοσμείται με θαυμάσιες τοιχογραφίες του Κρητικού Αγιογράφου Τζώρτζη από το 1547. Η βιβλιοθήκη της περιέχει 1.100 περίπου χειρόγραφα (ανάμεσά τους 11 ειλατήρια), μερικοί κώδικες είναι διακοσμημένοι με θαυμάσιες μικρογραφίες. Μεταξύ των πολλών κειμηλίων της Μονής, συγκαταλέγονται Ευαγγέλια, Σταυροί, εγκόλπια, κεντητά άμφια, θαυμάσιες λειψανοθήκες, φορητές εικόνες και πολλά άλλα.