Η υπηρεσία είναι αλληλένδετη με την προσευχή και την υπακοή. Είναι δύο ειδών η εσωτερική και η εξωτερική. Η εξωτερική έγκειται στην εκτέλεση των καθηκόντων με τα οποία επιφορτίζεται ένας μοναχός που ζει κοινοβιακά, και στην φιλοξενία. Έγκειται επίσης στην προσφορά γνώσης, σοφίας και παρηγοριάς όταν του ζητηθεί. Η εσωτερική έγκειται στην προσευχή του μοναχού για την ανθρωπότητα. 

Η υπακοή είναι μία από τις πιο κεφαλαιώδεις αρετές του μοναχού. Είναι προυπόθεση για την ταπεινοφροσύνη, που είναι κατά γενική ομολογία η κορωνίδα όλων των χριστιανικών αρετών. Οι Πατέρες τοποθετούν την υπακοή πάνω από την νηστεία και την προσευχή. Το σκεπτικό είναι ότι άσκηση χωρίς υπακοή γεννά την κενοδοξία και την υπερηφάνεια, ενώ όταν κανείς ενεργεί κάτω από εντολή δεν έχει πρόφαση να υπερηφανεύεται. Υπακοή σημαίνει ανεπιφύλακτο δόσιμο στο θέλημα του Θεού. Ο Γέροντας ή Πνευματικός, βοηθά τον μοναχό ακριβώς επάνω στο θέμα αυτό, και γι΄ αυτό η συμβολή του είναι τεράστιας σημασίας στην εξέλιξη του μοναχού. Σαν ένδειξη υπακοής στο Θεό, ο μοναχός καλείται να ¨κάνει υπακοή¨ στον Γέροντα του. 

Η προσευχή είναι το δικαίωμα, η υποχρέωση και το βοήθημα κάθε πιστού. Για τον μοναχό, η προσευχή αποτελεί τον λόγο ύπαρξης του στη ζωή, στον κόσμο. Υπάρχουν διάφορες μορφές προσευχής, για διάφορες περιστάσεις και ανάγκες. Η ¨Προσευχή του Ιησού¨, ή ¨Ευχή¨ που λένε οι μοναχοί στο Άγιο Όρος (με τη βοήθεια του κομποσκινιού) συνίσταται στις λέξεις: ¨Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού ελέησον με τον αμαρτωλό¨. Πολλά έχουν γραφτεί για την προσευχή αυτή, και ακόμα περισσότερα εχουν βιωθεί μέσω αυτής. Λέγεται ακόμα και ¨Καρδιακή Προσευχή. 

Για να έρθει ένας άνθρωπος ενώπιος ενωπίω με το θείον, κατά τον ιδιαίτερο τρόπο που καλείται να έρθει ένας μοναχός, χρειάζεται απομόνωση και ησυχία, χωρίς εξωτερικούς περισπασμούς. Οι μοναχοί που έχουν ιδιαίτερη χρεία μονώσεως δεν ζουν κοινοβιακά, αλλά απομονωμένοι.

Ο καθένας μας καλείται να υπηρετήσει τον Θεό με πολλούς και ποικίλους τρόπους.

Ο μοναχισμός είναι μία ιδιαίτερη κλήση, ένας ιδιαίτερος τρόπος για να υπηρετήσει ο άνθρωπος τον Θεό και την ανθρωπότητα.

Ο κάθε άνθρωπος έχει ¨ίδιον χάρισμα¨, όπως λέει ο Απ. Παύλος. Η κλήση για να γίνει κανείς μοναχός ή είναι κι αυτή ένα χάρισμα.

Ο ίδιος ο Θεός μιλά απ΄ ευθείας στον μέλλοντα μοναχό ή μοναχή (με σημεία, ενδείξεις ή εσωτερικές διαμηνύσεις), είτε μέσω του Πνευματικού του/της

Ο μοναχισμός είναι ένας από τους τρόπους για να φτάσει ο άνθρωπος στο "Θείον". Αυτό γίνεται με την απομόνωση, την προσευχή, την άσκηση, την υπακοή στον Γέροντα, την υπηρεσία διακονία και τη νηστεία.

Πλησιάζοντας σε κάθε μονή, το πρώτο πράγμα που παρατηρούν οι επισκέπτες είναι ότι κτηριακά οι μονές μοιάζουν με μεγάλα κάστρα, σαν οχυρωμένες μεσαιωνικές πολιτείες. Ένα επιβλητικό και πανύψηλο τείχος ενισχυμένο κατά διαστήματα με πυργίσκους, πολεμίστρες, ζεματίστρες, καθώς και ένα μεγάλο και επιβλητικό πύργο στο υψηλότερο ή το πιο αδύνατο σημείο της μονής. Ο λόγος που υπαγόρευσε στους μοναχούς τέτοιου είδους κατασκευές, ήταν η ανάγκη που είχαν να αμυνθούν απέναντι στους πολλούς και διάφορους εχθρούς που επιχείρησαν να κατακτήσουν και να λεηλατήσουν το Όρος ανά τους αιώνες (πειρατές, Φράγκοι, Καταλανοί κ.α.). Στη μέση περίπου του τείχους βρίσκεται η μία και μοναδική είσοδος της μονής, με δύο πύλες σε μικρή απόσταση η μία από την άλλη. Οι πύλες κλείνουν με βαριές ξύλινες πόρτες επενδυμένες εσωτερικά με μακριές σιδερένιες λάμες και εξωτερικά με μεγάλες μεταλλικές πλάκες. Ανάμεσα στις δύο πύλες βρίσκεται ένα μικρό κελί όπου οι επισκέπτες συναντούν τον Πυλωρό. Δουλειά του Πυλωρού είναι να ασφαλίζει τις πόρτες μετά την δύση του ηλίου και να τις ανοίγει με την ανατολή. Ακόμη, ελέγχει τα διαμονητήρια των επισκεπτών και τους οδηγεί στο αρχονταρίκι. 

Εκεί οι επισκέπτες συναντούν τον Αρχοντάρη, ο οποίος θα τους προσφέρει νερό, καφέ, τσίπουρο και λουκούμι. Αργότερα, και αφού οι επισκέπτες υπογράψουν στο βιβλίο των επισκεπτών, ο βοηθός του αρχοντάρη, ο παραρχοντάρης, τους οδηγεί στα δωμάτια τους για να ξεκουραστούν. Το απόγευμα (γύρω στις 16.00) οι επισκέπτες κατεβαίνουν στην μεγάλη αυλή όπου βρίσκεται το καθολικό. Είναι ο κεντρικός ναός της κάθε μονής και συνήθως η θέση του είναι στο κέντρο της αυλής. Δίπλα από αυτό είναι η φιάλη που χρησιμεύει για την τέλεση του αγιασμού των υδάτων. 

Γύρω από τον ναό υπάρχουν άλλα παρεκκλήσια, διάφορα κτίρια, και πολλά δέντρα. Σε κάποιο σημείο στην αυλή και πάντα κοντά στο καθολικό υψώνονται οι πύργοι των κωδωνοστασίων, όπου κρέμονται ένα πλήθος από καμπάνες διαφόρων σχημάτων και μεγεθών. Μπαίνοντας στο καθολικό οι επισκέπτες για να παρακολουθήσουν τον Εσπερινό, παρατηρούν ότι σε όλα τα μέρη του ναού υπάρχει μία κλίμακα ανόδου και τελειώσεως, που ξεκινάει από τον έναν χώρο στον άλλο, από παρεκκλήσι σε παρεκκλήσι, από το τέμπλο, τις εικονογραφήσεις στους τοίχους και καταλήγει στον κυρίως ναό, στο Ιερό Βήμα, με αποκορύφωση του τεντώματος της ψυχής στον τρούλο, όπου ο Παντοκράτορας Χριστός εποπτεύει τον κόσμο. Αμέσως μετά τον Εσπερινό ακούγεται το σήμαντρο που ειδοποιεί τον κόσμο ότι πρέπει να πάει στην Τράπεζα γιατί ήρθε η ώρα για φαγητό. Η τράπεζα κατασκευασμένη για να χωράει πολλούς πιστούς, είναι ένα μεγάλο και ευρύχωρο κτίριο, συνήθως απέναντι από το καθολικό. Πρώτα στην αίθουσα μπαίνει ο Ηγούμενος, ακολουθούν οι υπόλοιποι μοναχοί και τέλος οι επισκέπτες. Γενικά η τροφή των αγιορειτών μοναχών είναι λιτή. Το κρέας λείπει εντελώς και συνήθως το δείπνο αποτελείται από όσπρια, ζυμαρικά, λαχανικά, ελιές, ορισμένες φορές λάδι, ψαρικά και φρούτα. Αξιόλογο είναι το παραδοσιακό ψωμί τους ενώ το κρασί τους που συνοδεύει κάθε γεύμα είναι θεσπέσιο. 

Στην μέση περίπου της αριστερής πλευράς της τράπεζας υπάρχει ένα άμβωνας όπου ο Αναγνώστης διαβάζει διάφορα αναγνώσματα και κηρύγματα κατά την διάρκεια του φαγητού Με το πέρας της τράπεζας οι επισκέπτες επιστρέφουν στο καθολικό. Εκεί τους περιμένει ο Βηματάρης η οποίος βγάζει τα Άγια Λείψανα του αρχείου της μονής στο Ιερό Βήμα για να τα προσκυνήσει ο κόσμος. Από κει και πέρα η υπόλοιπη ημέρα είναι ελεύθερη. Αυτές είναι και οι σπουδαιότερες ίσως στιγμές όπου οι επισκέπτες τριγυρνούν στην αυλή, πηγαίνουν και ξεκουράζονται ή βρίσκουν κάποιους μοναχούς, συζητάνε μαζί τους, ακούνε τις απόψεις τους, οι μοναχοί με υπομονή και καλοσύνη προσφέρουν τις εμπειρίες και τις συμβουλές τους, και το κυριότερο δίνουν τις ευχές τους. Το πρωί (γύρω στις 04.00) οι επισκέπτες πηγαίνουν πάλι στο καθολικό για να παρακολουθήσουν τον όρθρο και τη Θεία Λειτουργία. Ακολουθεί η τράπεζα (γύρω στις 08.00) και κατόπιν οι επισκέπτες αποχωρούν από τη μονή και συνεχίζουν το ταξίδι τους. 

Επίσκεψη στο Άγιο Όρος επιτρέπεται, σύμφωνα με το Τυπικό της μοναστικής πολιτείας, μόνο στους άντρες. Οι επισκέπτες οφείλουν, λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη τους να τηλεφωνήσουν στα γραφεία του Άγιου Όρους, στη Θεσσαλονίκη για να κλείσουν θέση και να πάρουν έναν κωδικό αριθμό. Ο αριθμός αυτός είναι απαραίτητος μιας και είναι περιορισμένος ο αριθμός των επισκεπτών (120) που επιτρέπονται ανά ημέρα. Το γραφείο του Αγίου Όρους στην Θεσσαλονίκη είναι ανοικτό από τις 8:30 ως τις 14:00, και το Σάββατο από τις 10:00 ως τις 12:00. 

Το τηλέφωνο για να προμηθευτείτε διαμονητήριο είναι 2310 252578, και το φαχ: 2310 222424. Οι επισκέπτες μπορούν να πάνε οδικώς (με το αυτοκίνητο τους ή με λεωφορείο) από τη Θεσσαλονίκη ως την Ιερισσό, τα Νέα Ρόδα ή την Ουρανούπολη. Η διαδρομή είναι περίπου 140 χιλιόμετρα. Υπάρχουν και απευθείας συνδέσεις λεωφορείων ΚΤΕΛ από τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας με την Ουρανούπολη για να μπείτε στο Άγιο Όρος. Οι πόλεις είναι τουριστικές, που σημαίνει ότι υπάρχουν όλων των ειδών τα καταστήματα, ξενοδοχεία αλλά και πάρκινγκ για τα αυτοκίνητα. 

(Τα μόνα αυτοκίνητα που επιτρέπονται στο Άγιο Όρος είναι αυτά των μονών και των εργατών που δουλεύουν σ’ αυτές). Έτσι οι επισκέπτες θα πρέπει να αφήσουν τα αυτοκίνητα τους στην πόλη. Πριν αναχωρήσουν οι επισκέπτες για το Άγιο Όρος πρέπει οπωσδήποτε να προμηθευτούν τα Διαμονητήρια τους. Αυτό γίνεται στην Ουρανούπολη, στα εκεί γραφεία του Άγιου Όρους (δεξιά από το λιμάνι) τηλ. 23770-71421. Εδώ πρέπει να βρίσκονται οι επισκέπτες τουλάχιστον μία ώρα πριν από την αναχώρηση. Απαραίτητα για το διαμονητήριο χρειάζεται η επίδειξη της αστυνομικής ταυτότητας και να πληρώσετε το αντίτιμο. Ειδικά για τους αλλοδαπούς επισκέπτες χρειάζονται επίσης: -Συστατική επιστολή από την πρεσβεία της χώρας τους στην Αθήνα ή από το αντίστοιχο προξενείο της Θεσσαλονίκης. -Άδεια εισόδου στο Όρος από το Υπουργείο Εξωτερικών της Αθήνας (Διεύθυνση Εκκλησιαστικών Υποθέσεων) ή από το Υπουργείο Βορείου Ελλάδος της Θεσσαλονίκης (Διεύθυνση Εξωτερικών Υποθέσεων). -Διαβατήριο. Πάνω στο διαμονητήριο αναγράφονται τα στοιχεία του επισκέπτη, ο κωδικός του αριθμός, η ημερομηνία και οι ημέρες παραμονής. 

Συνήθως ορίζονται 4 ημέρες αλλά σε περίπτωση που ο επισκέπτης θελήσει να μείνει περισσότερες μπορεί να ζητήσει παράταση από την Ιερά Επιστασία στις Καρυές. Από την Ιερισσό οι επισκέπτες παίρνουν το καΐκι που τους πηγαίνει στην αριστερή πλευρά του Αγίου Όρους. Από εκεί μπορούν να επισκεφθούν τις μονές: Χιλανδαρίου, Εσφιγμένου, Βατοπεδίου, Παντοκράτορος, Σταυρονικήτα, Ιβήρων, Μεγίστης Λαύρας. Για τις άλλες μονές θα πρέπει να κατέβουν στη μονή Ιβήρων (3 ώρες με το καίκι), από εκεί να πάνε στις Καρυές (μισή ώρα με το λεωφορείο) και από εκεί στις μονές που επιθυμούν. Το δρομολόγιο της Ιερισσού γίνεται μόνο το καλοκαίρι. Από την Ουρανούπολη ξεκινάει άλλο καραβάκι που πηγαίνει στην δεξιά πλευρά και κάνει στάση στις μονές: Δοχειαρίου, Ξενοφώντος, Παντελεήμονος, Γρηγορίου, Διονυσίου, Αγίου Παύλου. Για τις άλλες μονές οι επισκέπτες θα πρέπει να κατέβουν στο λιμάνι της Δάφνης (2 ώρες με το καραβάκι) και από εκεί στις Καρυές (μισή ώρα με το λεωφορείο). Η συγκοινωνία στο Άγιο Όρος, βέβαια, δεν είναι επαρκής. Έτσι, εκτός από τα καΐκια και τα λεωφορεία μπορούν όποιοι θέλουν να μισθώσουν αυτοκίνητο για να τους πάει στον προορισμό τους. Πάντως οι επισκέπτες πρέπει να είναι και προετοιμασμένοι για αρκετό περπάτημα. 

Τα ερημητήρια, αποτελούν την υπέρβαση του κτίσματος. Δημιουργούνται απο ασκητές- αναχωρητές, για να καλύψουν κατα την κρίση τους τις ελαχιστοποιημένες ανάγκες τους . Γίνονται σε δυσπρόσιτες ή απρόσιτες περιοχές, με την ευλογία κυρίαρχης μονής και του πνευματικού καθοδηγητή του μοναχού. Όλες οι Αγιορείτικες μορφές μοναχισμού που προαναφέρθηκαν, διαμορφώθηκαν σε μια διαδρομή μεγαλύτερη των χιλίων ετών . Η παράδοση αυτή αποτυπώθηκε, με φαινομενικά διαφορετικό τρόπο, αν κρίνει κανείς επιφανειακά τα κτιριολογικά και οργανωτικά τους χαρακτηριστικά. Αυτά ανεξάρτητα της τυπολογίας , της μορφολογίας και του τρόπου οργάνωσης της ζωής των μοναχών, αποτέλεσαν σημαντική συνιστώσα της Αγιορείτικης παράδοσης. Το κοινό όμως ποιοτικό στοιχείο της παράδοσης είναι η εσωτερική συνοχή των διαφορετικών τρόπων μοναχικής ζωής, που είναι συνάρτηση της ίδιας της πλούσιας εξελικτικής πορείας του Αθωνικού μοναχισμού μέχρι και τις μέρες μας.

Τα καθίσματα βρίσκονται σε κοντινή προς τη μονή θέση. Δεν έχουν αυτοτελή υπόσταση και παραχωρούνται σε αδελφούς της μονής χωρίς δικαίωμα διαδοχής.

Στα κελλιά, η παράδοση προσδιορίζει κατά κανόνα τριμελή την συνοδεία των μοναχών και επιτρέπει τρείς δόκιμους μοναχούς. Επικεφαλής είναι ο γέροντας, στον οποίο η κυρίαρχη μονή έχει παραχωρήσει το κελλί με ειδική διοικητική πράξη και με ανάλογο έγγραφο , που λέγεται ομόλογο. Το κελλί δίδεται ισόβια, μαζί με την αντίστοιχη εδαφική έκταση, έναντι αντιτίμου με δικαίωμα διαδοχής. Η διαδοχή προσδιορίζεται με εγγραφή στο ομόλογο ονομάτων τριών μοναχών. Μετά τον θάνατο του γέροντος, αναλαμβάνει επικεφαλής του Κελλιού ο δεύτερος κατά την τάξη , καταβάλλοντας στην Μονή το λεγόμενο τριμερίδιο.