Το Μετόχι των Φλογητών ανάγεται στο 1311. Μέχρι το 1924 λειτούργησε ως μετόχι του ρωσικού μοναστηριού, στη συνέχεια ως παράρτημα του αμερικανικού ερυθρού σταυρού και περιέθαλπε τους πρόσφυγες της Καλαμαριάς, ενώ κατά τη διάρκεια της κατοχής (1944) βομβαρδίστηκε από τους βούλγαρους κατακτητές. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε το κτίριο, το οποίο ερειπώθηκε. Το 1999 με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Μουδανιών η έκταση παραχωρήθηκε στη 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες αναστήλωσης, για να φιλοξενηθεί το Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής "Ιουστινιανός", όπως το ονόμασε η ομάδα των αρχαιολόγων που επιμελούνται των εργασιών. Στο κτίριο αυτό θα στεγαστεί το μουσείο του Μετοχίου. Το έργο χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. και εθνικούς πόρους και ο προϋπολογισμός του ανέρχεται στα 10 δισ. ευρώ.

Γεννήθηκε στα Στάγειρα το 384 π.Χ. Πατέρας του ήταν ο Νικόμαχος, γιατρός του βασιλιά Αμύντα Β΄ και μητέρα του η Φαιστίς ή Φαιστιάς. Οι γονείς του πέθαναν νωρίς και τη φροντίδα του μικρού Αριστοτέλη ανέλαβε ο Πρόξενος, συγγενής του από τον Αταρνέα, μία πόλη της Μυσίας. Σε ηλικία 18 ετών κατέβηκε από τα Στάγειρα στην Αθήνα, όπου και φοίτησε για 20 ολόκληρα χρόνια στην Πλατωνική Ακαδημία, μέχρι δηλαδή το θάνατο του Πλάτωνα το 347 π.Χ. Λίγο πριν ο Αριστοτέλης είχε ιδρύσει σχολή στην ₼σσο της Τρωάδας, ως παράρτημα της Ακαδημίας. Τότε παντρεύτηκε την Πυθιάδα από τον Αταρνέα. Στην περιοχή της Τρωάδας έμεινε 3 χρόνια και κατόπιν πέρασε στην Λέσβο, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον Θεόφραστο, τον οποίο άφησε αργότερα διάδοχο στη σχολή της Αθήνας. Στη Λέσβο έμεινε 2 χρόνια, μέχρι δηλαδή το 343 π.Χ., οπότε και τον κάλεσε στην Πέλλα ο Φίλιππος Β΄ ως δάσκαλος του γιου του Αλέξανδρου. Η εκπαίδευση του Αλέξανδρου κράτησε 3 χρόνια, μέχρι δηλαδή το 340 π.Χ. Στη συνέχεια ο Αριστοτέλης αποσύρθηκε στα Στάγειρα, όπου και ξαναπαντρεύτηκε, αυτή τη φορά με τη συμπατριώτισσα του Χερφυλλίδα (ή Ερπυλλίδα). Στην Αθήνα επέστρεψε το 335 π.Χ., οπότε και ίδρυσε δική του σχολή, το Λύκειο, που αργότερα ονομάστηκε Περίπατος. Διηύθυνε τη σχολή αυτή για 12 χρόνια, διάστημα στο οποίο συντελέστηκε ολόκληρο το θαυμαστό του έργο. Μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, κατηγορήθηκε από τους εχθρούς του "επί ασεβεία" και κατέφυγε στη Χαλκίδα, όπου είχε ένα κτήμα, κληρονομιά από τη μητέρα του. Εκεί στη Χαλκίδα και σε ηλικία 63 ετών, τον βρήκε ο θάνατος σ' ένα χρόνο, το 322 π.Χ. ₼φησε δύο παιδιά, την Πυθιάδα και το Νικόμαχο. Σύμφωνα με μια μεταγενέστερη γραπτή παράδοση, ένα χρόνο μετά το θάνατο του Αριστοτέλη στη Χαλκίδα, οι Σταγειρίτες μετέφεραν επισήμως κι έθαψαν τα οστά του μέσα στην πόλη τους. Αναφέρεται ότι έγινε τότε μεγαλοπρεπής τελετή, ότι ιδρύθηκε μεγάλος βωμός στον τάφο του φιλοσόφου και ότι καθιερώθηκε προς τιμήν του ετήσια γιορτή, τα "Αριστοτέλεια". Σήμερα γίνονται προσπάθειες για την αναβίωση της μεγάλης αυτής γιορτής των "Αριστοτέλειων". Οι πρώτες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις έγιναν το καλοκαίρι του 1996 και σημείωσαν μεγάλη επιτυχία.

Το σπήλαιο Πετραλώνων βρίσκεται περίπου 1 χιλιόμετρο από το χωριό Πετράλωνα. Είναι ανοικτό για το κοινό από το 1979. Στο σπήλαιο ανακαλύφθηκαν από τον διεθνούς φήμης Δρα Άρη Πουλιανό τα ίχνη κατοίκησης Αρχανθρώπων 700.000 περίπου ετών, των αρχαιότερων Ευρωπαίων προγόνων που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα. Το σπήλαιο έγινε γνωστό για τα παλαιοντολογικά και παλαιοανθρωπολογικά του ευρήματα ήδη από το 1960, μετά την τυχαία ανακάλυψη σε αυτό από τον κάτοικο των Πετραλώνων Χ. Σαρρηγιανίδη, του περίφημου απολιθωμένου ανθρώπινου κρανίου. Η αξία του ευρήματος και η μοναδικότητά του έδωσαν αφορμή σε μια σειρά εργασιών, μέσα και έξω από το σπήλαιο. Το 1968 και την περίοδο 1974-1988 διενεργήθηκαν ανασκαφές στο σπήλαιο από τον (παλαιο)ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό. Στις δημοσιεύσεις του Πουλιανού για το σπήλαιο γίνεται λόγος για λίθινα και οστέινα εργαλεία, ο προσωρινός όμως χαρακτήρας των δημοσιευμάτων δεν μας δίνει μια σαφή εικόνα τους. Τα ευρήματα οπωσδήποτε είναι σπουδαιότατα και αποτελούν τις πρώτες μαρτυρίες κατοίκησης του ελληνικού γεωγραφικού χώρου. Από ανθρωπολογικής άποψης το απολιθωμένο κρανίο είναι σπουδαιότατο εύρημα, όμως δεν υπάρχει ομοφωνία των ειδικών για την χρονολόγησή του ή ακόμα χειρότερα για την αξιολόγησή του. Οι κύριες απόψεις αποκλίνουν σημαντικά και το κρανίο θεωρείται ως ανήκον σε άνθρωπο που έζησε περίπου 700.000 χρόνια πριν από σήμερα κατά την μία και περίπου 200.000 χρόνια πριν από σήμερα κατά την άλλη.

Τα αρχαία Στάγειρα, η πατρίδα του Αριστοτέλη, του μεγαλύτερου φιλοσόφου της αρχαιότητας, δασκάλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, βρίσκονται περίπου 500 μ. νοτιοανατολικά του σημερινού χωριού της Ολυμπιάδας, πάνω σε μια μικρή, ορεινή χερσόνησο, η οποία ονομάζεται "Λιοτόπι". Ιδρύθηκαν από Άνδριους αποίκους γύρω στο 655 π.Χ. στον ανατολικό ορεινό αυχένα της Χαλκιδικής, ενώ λίγο αργότερα έφθασαν εκεί και άποικοι από τη Χαλκίδα. Στις αρχαίες πηγές γίνεται ακριβής αναφορά για τη θέση της πόλης: τοποθετούν τα Στάγειρα νοτιότερα της Ακάνθου και σε παραθαλάσιο μέρος και προσθέτουν την ύπαρξη ενός μικρού νησιού απέναντι από την πόλη με το όνομα "Κάπρος" (το ίδιο όνομα αποδίδεται και για το λιμάνι της πόλης, όπως επίσης πολλά νομίσματα της πόλης έφεραν ως σύμβολο τον κάπρο). Σύμφωνα με την παράδοση, οι Σταγειρίτες μετέφεραν και έθαψαν στην πόλη τους τα οστά του Αριστοτέλη και καθιέρωσαν προς τιμή του μεγάλη γιορτή τα "Αριστοτέλεια". Μετά τα Περσικά τα Στάγειρα συμμετείχαν στην Α' Αθηναϊκή Συμμαχία προσφέροντας στο κοινό ταμείο σχετικά μικρό φόρο. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, όμως, η πόλη αποστάτησε από τους Αθηναίους το 424 π.Χ., συμμάχησε με τους Σπαρτιάτες και παραδόθηκε στο Βρασίδα. Η στάση της αυτή εξόργισε τους Αθηναίους, οι οποίοι έστειλαν τον Κλεώνα για να την επαναφέρει στην αθηναϊκή σφαίρα επιρροής. Ωστόσο, οι κάτοικοι της πόλης αντιμετώπισαν με επιτυχία τον Κλεώνα και η πόλη διατήρησε την αυτονομία της. Αργότερα, τα Στάγειρα εντάχθηκαν στο "Κοινό των Χλακιδέων", συνομοσπονδία των χαλκιδικών πόλεων με πρωτεύουσα την Όλυνθο. Στον Ολυνθιακό πόλεμο (349 π.Χ.), τα Στάγειρα πολιορκήθηκαν από το Φίλιππο Β' και καταστράφηκαν, αλλά ανοικοδομήθηκαν και πάλι από τον ίδιο ως γενέτειρα του Αριστοτέλη (Ηρόδοτος 7,115. Θουκυδίδης 4,88,2. Στράβωνας 7,331. Πλούταρχος, Αλέξανδρος 7,3). Παρά την ανοικοδόμηση της πόλης η καταστροφή αυτή σηματοδότησε την παρακμή της, η οποία άρχισε να φθίνει σταδιακά.

Κατά την Μυθολογία, η Τορώνη ήταν σύζυγος του Πρωτέα, γιού του Ποσειδώνα. Ίχνη προϊστορικών οικισμών της 3ης π.Χ. χιλιετίας και πολλά άλλα απομεινάρια αρχαίων, παλαιοχριστιανικοί και βυζαντινοί ναοί, κάστρα κ.α. μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικείται συνεχώς από την Νεολιθική εποχή. Την αρχαία Τορώνη την ίδρυσαν Χαλκιδείς άποικοι τον 8ο αιώνα π.Χ.. Τον 5ο π.Χ. αιώνα η Τορώνη ήταν από τις σημαντικότερες πόλεις της Χαλκιδικής. Είχε δικό της νόμισμα και αποτελούσε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Ο Θουκυδίδης εξιστορεί ότι το 423 π.Χ. την κατέλαβε o Σπαρτιάτης Βρασίδας. Το 348 π.Χ. η πόλη περιήλθε στο κράτος του Φιλίππου Β'. Το 168 π.Χ. την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι και η πόλη παρήκμασε. Στην ΒυΖαντινή εποχή η περιοχή ήταν μετόχια αγιορείτικων μονών. Τα ισχυρά τείχη της κ.α. κτίσματα καταστράφηκαν το 19ο αιώνα, όταν οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν τους γρανιτόλιθους, με τους οποίους ήταν χτισμένα, για την επίστρωση κεντρικών οδών της Κωνσταντινούπολης και της Θεσσαλονίκης.Σύμφωνα με τα πρόσφατα αποτελέσματα των ανασκαφών, διαπιστώθηκε οτι o χώρος κατοικείται συνέχεια από το τέλος της νεολιθικής εποχής έως την τουρκοκρατία. Εχουν βρεθεί αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, είναι όμως πολύ αποσπασματικά, αφού έχουν καταστραφεί λόγω της συνεχούς χρήσης του χώρου.Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε από τους ανασκαφείς στο νεκροταφείο του οικισμού της εποχής σιδήρου, η διάρκεια του οποίου θεωρείται οτι καλύπτει το διάστημα από τα τέλη τoυ 2ου αι. έως τα μέσα τoυ 9ου αι.. Στο νεκροταφείο αυτό ανασκάφηκαν 134 τάφοι, των οποίων οι 118 περιείχαν καύσεις και 16 απλούς ενταφιασμούς. Ήρθαν στο φως 500 αγγεία, που είχαν χρησιμοποιηθεί, είτε ως τεφροδόχοι, είτε ως κτερίσματα των νεκρών.

Λαογραφικό Μουσείο Ακτή Ελιάς
Νικήτη Ξενοδοχείο ATHENA PALLAS
T.K. 63088
ΤΗΛ.: 23750 81410

Λαογραφικό Μουσείο Ν. Τρίγλιας
Ν. Τρίγλια
T.K. 63200
ΤΗΛ.: 23730 51205

Λαογραφικό Μουσείο Αφύτου
Άφυτος
T.K. 63077
ΤΗΛ.: 23740 91239 (Τοπ. Συμβ.)

Λαογραφικό Μουσείο Αρναίας
Αρναία
T.K.63074
ΤΗΛ.: 23720 22323

Λαογραφικό Μουσείο Πολυγύρου
Πολύγυρος Οικία Καραγκάνη
T.K. 63100
ΤΗΛ.: 23710 22619(Δήμος)