Olintos je antički grad na Halkidikiju, izgrađen u plodnoj ravnici, u centru Toronejskog zaliva, u osnovi poluostrva Palini (današnja Kasandra) na udaljenosti od 60 stadijuma (otprilike 11,5 km) od mesta Potidea i 4 km od mora.
Istorijski podaci
Područje je nastanjeno od novog kamenog doba (5300-4500 pre n.e.), reč „Olintos“ je pragrčka i najverovatnije znači „divlja smokva“. Po predanju tako ga je nazvao Olintos, sin boga reke Strimonas. Herodot navodi da su grad naselili Voti iz Imatije u VII veku pre n.e.
Oblast je pripadala jednom tračkom plemenu, Votima, kojima je pripadala do 479. pre n.e. Te je godine persijski vojskovođa Artavazos naslutio da se priprema odvajanje od Velikog Kralja. Artavazos je poklao stanovništvo i pusti grad predao okolnim Halkiđanima. Kao član Atinskog saveza, Olintos mora da je bio dosta beznačajan, jer se navodi da je doprinosio 2 Talanta, dok su susedne Skioni, Mendi i Toroni davale 9,8 i 6 svaka.
Godine 432. potaje sedište „Zajednice Halkide“ koja je osnovana na inicijativu makedonskog kralja Perdikasa, što je za posledicu imalo doseljavanje mnogobrojnih Halkiđana iz okolnih naselja. Iste se godine definitivno odvaja od Atinskog saveza. Brasida ga je koristio kao bazu za svoj pohod u 424.
U IV veku poprima značajnu političku snagu, kao prestonica Zajednice Halkide. Svedočenja o aktivnostima Zajednice Halkide, mogu se pronaći od doba Nikijinog mira (421 pre n.e.), kada se Halkiđani diplomatski zajednički kreću i priključuju savezu Argos. Pronađeni su novčići saveza koji sigurno datiraju iz 405. pre n.e. Nakon peloponeskog rata razvoj zajednice je bio brz. Oko 390. pre n.e. Halkiđani sklapaju značajan dogovor sa makedonskim kraljem Amintasom i do 382. su u savez Halkide uključili mnoge grčke gradove zapadno od Strimonasa, među kojima i grad Pelu.
Te godine (382 pre n.e.) Sparta je popustila molbama Akantosa i Apolinije, koji su se bojali okupacije od strane Halkiđana, da se bori protiv Olintosa. Nakon trogodišnjeg rata bez pobednika, Halkiđani su se dogovorili da ukinu zajednicu (379). Ukidanje je bilo „formalno“ jer dve godine kasnije nailazimo na zajednicu među članovima Atinskog nautičkog saveza (378.-7.). Dvadeset i dve godine kasnije, tokom vladavine kralja Filipa u Makedoniji, Dimosten prikazuje Olintos jačim nego pre doba Spartanske kampanje. Grad, po opštem priznanju, je bio najveći, a zajednica je obuhvatala 32 grada.
U ratu koji je izbio između Atine i njenih saveznika 357.-55., Olintos je u početku bio saveznik Filipa. Kasnije, Halkiđani uplašeni jačanjem snage Filipa, sklapaju savez sa Atinom, međutim i pored svih pokušaja Atine, a posebno Dimostena, grad se predao Filipu (348.) koji ga je potpuno prekopao.
Arheološki elementi
Grad je u klasičnom periodu bio izgrađen u skladu sa Ipodamskim sistemom, na površini 600m x 300m, sa stambenim četvrtima koje su bile odeljene horizontalnim i vertikalnim ulicama. Vredno je spomena da nije pronađen gradski teatar. Kuće su bile dvospratne, sa unutrašnjim dvorištem. Na jugu se nalazila agora, a na istoku kuće bogataša. Među iskopanim vilama su i one Nevine Sreće, Glumca, kao i Blizanaca ljubavi. U njima su pronađeni podovi od mozaika, posude, nakit i glinene figurine. Prvi arheološki nalasci su videli svetlo dana 1928. Noviji iskopi su izvršeni u deceniji 90.-tih.
Arheološki muzej Olintosa
Na arheološkom prostoru antičkog Olintosa od 1998. radi Arheološki muzej. Cilj mu je da posetiocima pruži potpun uvid u istoriju antičkog garda, kao i da opiše iskope i rekonstrukciju. Sve to se radi isključivo audiovizuelnim sredstvima .
